Limited şirket ortaklarının sonradan değişmesi mümkündür. Bu hususta ortağın ortaklıktan çıkması yahut çıkarılması veya payın devri söz konusu olabilir.
Payın devri hususu; ortağın sahip olduğu veya olacağı mali hakların devrinden farklıdır. Payın devrinde devreden ortak artık ortak olma sıfatını kaybetmektedir. Ortak sıfatı devralana aittir. Oysa mali hakların devrinde durum böyle değildir.
Payın devri ve devir borcunu doğuran sözleşmelerin yazılı şekilde yapılması zorunluluğu mevcuttur. Buna ek olarak da tarafların imzalarının noterce onanması gerekmektedir. Devir sözleşmesinde ek ödeme, yan ödeme yükümlülükleri ile rekabet yasağı ağırlaştırılmış ise bu hususların yer alması gerekir.
Yine sözleşmenin şekil şartına da dikkat etmek gerekir. Eğer ki devir sözleşmesi şekil şartına uyulmadan yapıldı ise bu durumda devralan bu geçersiz sözleşme ile payın devrini talep edemez. Devir sözleşmesinde payın devrine ilişkin esaslı unsurların tamamına yer verilmesi gerekir. Aksi takdirde devir geçersiz olacaktır.
Dikkat edilmesi gereken bir diğer husus da taahhüt ve tasarruf işlemlerinin birbirinden ayrıldığıdır. Devir taahhüdünde bulunan kişi sonradan tasarruf işlemi niteliğinde devir sözleşmesi yapmaz ise devralacak olan şahsın mahkemeden devredecek olan ortağın irade beyanında bulunmasına mahkum edilmesini talep etme hakkı vardır. Bu durumda mahkeme kararı devredecek olan ortağın irade beyanı yerine geçecektir.
Payın devrine ilişkin ortaklıktan onay almak için ortaklığa buna ilişkin bir bildirim yapılması gerekmektedir. Bu bildirim herhangi bir şekil şartına tabi tutulmamıştır. Ancak bildirimin yapılmasından itibaren hak düşürücü süre içerisinde ortaklık devri reddetmediği takdirde kabul etmiş sayılacağı kuralı karşısında devir işleminin bildiriminin noterden yapılması devralanın ispat gücünü arttıracaktır.
Ortaklık onayı aşaması payın devrinde önemlidir. Zira ortaklık yani genel kurul onay vermedikçe pay devredilmiş değildir. Genel kurulda onay kararı verilmesi halinde devir bu onay ile geçerli olur. Karar tarihi devralanın ortak olduğu tarihtir.
Eğer Genel Kurul red kararı verirse bu durumda hiçbir gerekçe göstermesine gerek yoktur. Payın devri gerçekleşmemiş ve paylar devredende kalmış olur. Devralanın bu durumda ortaklığa karşı hiçbir hakkı yoktur. Bu durumda devreden ortağın haklı nedenle ortaklıktan çıkmaya hakkı vardır. Ancak madde metninde de belirtildiği üzere ortaklık sözleşmesinde ortaklık onayına sunulmayacağına dair bir karar verilmiş olabilir. Bu durumda payın devrinde ortaklık onayı alınmasına gerek yoktur.
Başka bir seçenek de yine ortaklık sözleşmesinde ortakların reddetmesi yani onaydan kaçınması için sebep öngörülebileceğidir. Örneğin yalnızca aile üyelerine devir yapılabileceği, sadece iktisat mezunu olanlara payın devredilebileceği gibi kısıtlamalar da getirilebilir.
Bunlara ek olarak payın devri ortaklık sözleşmesinde tamamen yasaklanabilir. Ancak böyle bir kural öngörülmüş ise payını devretmek isteyen ortağın haklı nedenle ortaklıktan ayrılması olanaklıdır.
Eğer devir geçerli hale gelir ise bu durumun pay defterine kaydedilmesi gerekmektedir. Yine müdürün ticaret sicile kayıt için başvuru yapması gerekmektedir. Bu durum ticaret siciline güven ilkesinin korunmasının bir gereğidir.
Şirket sözleşmesinde ek ödeme veya yan edim yükümlülükleri öngörüldüğü takdirde, devralanın ödeme gücü şüpheli görüldüğü için ondan istenen teminat verilmemişse, genel kurul şirket sözleşmesinde hüküm bulunmasa bile, onayı reddedebilir.
Ayrıntıları ile açıkladığımız üzere şirketlerde payın devri hususu ayrıntılı ve teknik bilgi gerektirdiğinden profesyonel avukat yardımı ile yapılmasında fayda vardır. Sonradan herhangi bir sıkıntı ya da hak kaybı yaşamamak için ticaret hukukunda uzman bir avukat yardımı ile payın devrinin gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
Hazırlayan: Avukat Sevde CANİK (Dokuz Eylül Üniversitesi Özel Hukuk Anabilim Dalı Tezli Yüksek Lisans programı sunumu için hazırlanmıştır. Sadeleştirilip değiştirilerek sitede yayınlanmıştır.)
Payın devri hususu; ortağın sahip olduğu veya olacağı mali hakların devrinden farklıdır. Payın devrinde devreden ortak artık ortak olma sıfatını kaybetmektedir. Ortak sıfatı devralana aittir. Oysa mali hakların devrinde durum böyle değildir.
Payın devri ve devir borcunu doğuran sözleşmelerin yazılı şekilde yapılması zorunluluğu mevcuttur. Buna ek olarak da tarafların imzalarının noterce onanması gerekmektedir. Devir sözleşmesinde ek ödeme, yan ödeme yükümlülükleri ile rekabet yasağı ağırlaştırılmış ise bu hususların yer alması gerekir.
Yine sözleşmenin şekil şartına da dikkat etmek gerekir. Eğer ki devir sözleşmesi şekil şartına uyulmadan yapıldı ise bu durumda devralan bu geçersiz sözleşme ile payın devrini talep edemez. Devir sözleşmesinde payın devrine ilişkin esaslı unsurların tamamına yer verilmesi gerekir. Aksi takdirde devir geçersiz olacaktır.
Dikkat edilmesi gereken bir diğer husus da taahhüt ve tasarruf işlemlerinin birbirinden ayrıldığıdır. Devir taahhüdünde bulunan kişi sonradan tasarruf işlemi niteliğinde devir sözleşmesi yapmaz ise devralacak olan şahsın mahkemeden devredecek olan ortağın irade beyanında bulunmasına mahkum edilmesini talep etme hakkı vardır. Bu durumda mahkeme kararı devredecek olan ortağın irade beyanı yerine geçecektir.
Payın devrine ilişkin ortaklıktan onay almak için ortaklığa buna ilişkin bir bildirim yapılması gerekmektedir. Bu bildirim herhangi bir şekil şartına tabi tutulmamıştır. Ancak bildirimin yapılmasından itibaren hak düşürücü süre içerisinde ortaklık devri reddetmediği takdirde kabul etmiş sayılacağı kuralı karşısında devir işleminin bildiriminin noterden yapılması devralanın ispat gücünü arttıracaktır.
Ortaklık onayı aşaması payın devrinde önemlidir. Zira ortaklık yani genel kurul onay vermedikçe pay devredilmiş değildir. Genel kurulda onay kararı verilmesi halinde devir bu onay ile geçerli olur. Karar tarihi devralanın ortak olduğu tarihtir.
Eğer Genel Kurul red kararı verirse bu durumda hiçbir gerekçe göstermesine gerek yoktur. Payın devri gerçekleşmemiş ve paylar devredende kalmış olur. Devralanın bu durumda ortaklığa karşı hiçbir hakkı yoktur. Bu durumda devreden ortağın haklı nedenle ortaklıktan çıkmaya hakkı vardır. Ancak madde metninde de belirtildiği üzere ortaklık sözleşmesinde ortaklık onayına sunulmayacağına dair bir karar verilmiş olabilir. Bu durumda payın devrinde ortaklık onayı alınmasına gerek yoktur.
Başka bir seçenek de yine ortaklık sözleşmesinde ortakların reddetmesi yani onaydan kaçınması için sebep öngörülebileceğidir. Örneğin yalnızca aile üyelerine devir yapılabileceği, sadece iktisat mezunu olanlara payın devredilebileceği gibi kısıtlamalar da getirilebilir.
Bunlara ek olarak payın devri ortaklık sözleşmesinde tamamen yasaklanabilir. Ancak böyle bir kural öngörülmüş ise payını devretmek isteyen ortağın haklı nedenle ortaklıktan ayrılması olanaklıdır.
Eğer devir geçerli hale gelir ise bu durumun pay defterine kaydedilmesi gerekmektedir. Yine müdürün ticaret sicile kayıt için başvuru yapması gerekmektedir. Bu durum ticaret siciline güven ilkesinin korunmasının bir gereğidir.
Şirket sözleşmesinde ek ödeme veya yan edim yükümlülükleri öngörüldüğü takdirde, devralanın ödeme gücü şüpheli görüldüğü için ondan istenen teminat verilmemişse, genel kurul şirket sözleşmesinde hüküm bulunmasa bile, onayı reddedebilir.
Ayrıntıları ile açıkladığımız üzere şirketlerde payın devri hususu ayrıntılı ve teknik bilgi gerektirdiğinden profesyonel avukat yardımı ile yapılmasında fayda vardır. Sonradan herhangi bir sıkıntı ya da hak kaybı yaşamamak için ticaret hukukunda uzman bir avukat yardımı ile payın devrinin gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
Hazırlayan: Avukat Sevde CANİK (Dokuz Eylül Üniversitesi Özel Hukuk Anabilim Dalı Tezli Yüksek Lisans programı sunumu için hazırlanmıştır. Sadeleştirilip değiştirilerek sitede yayınlanmıştır.)
LİMİTED ŞİRKETLERDE PAY DEVRİ NASIL YAPILIR?
Payın özel iktisap halleri Türk Ticaret Kanununda düzenlenmiştir. Maddede her ne kadar payın devri şirket genel kurulu onayına tabi tutulmuşsa da bazı hallerde bu durum mümkün değildir. Bunlar; miras, eşler arasındaki mal rejimleri ve icradır. Ancak bu haller sınırlayıcı sayılmamıştır. Özel durum (mesela şirket birleşmelerinde) bu üç şekle benzer biçimde gerçekleşirse de payın devri mümkündür.
Sayılan hallerde şirket genel kurul onayı olmaksızın pay devri gerçekleşse de bazı hallerde devralan kişi şirkete uygun olmayabilir. Bu durumda yine aynı maddede şirkete red hakkı tanınmıştır. Ortaklık; pay devrini öğrendiğinden itibaren hak düşürücü süre içerisinde onaylamayı reddedebilir.
Ortaklık iktisap hakkında red kararı vermek istiyorsa bunu yazılı ve açıkça yapmalıdır. Red kararı veren şirketin ; payları kendisi veya şirket ortağı veya kendisinin gösterdiği 3. Kişi tarafından gerçek değeri üzerinden devralmayı da önermesi zorunludur.
Gerçek değer nasıl belirlenecek? Kanunda veya şirket sözleşmesinde esas sermaye payının bedeli olarak gerçek değerin öngörüldüğü durumlarda, taraflar anlaşamamışlarsa bu değer, taraflardan birinin istemi üzerine, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesince belirlenir.
Görüldüğü üzere şirketlerde payın özel iktisap halleri son derece teknik bilgi gerektiren bir husustur. Ticaret hukukunda uzman avukat yardımı ile takip edilmediğinde sonradan telafisi imkansız zararlara neden olabilir.
Hazırlayan: Avukat Sevde CANİK (Dokuz Eylül Üniversitesi Özel Hukuk Anabilim Dalı Tezli Yüksek Lisans programı sunumu için hazırlanmıştır. Sadeleştirilip değiştirilerek sitede yayınlanmıştır.)
LİMİTED ŞİRKETLERDE PAYIN ÖZEL İKTİSAP HALLERİ NELERDİR?
